آثاری که کوشیده‌اند تعریفی پیش‌روی ما گذاشته و یا معنا و مفهوم ادبیات را برای ما روشن کنند اما حقیقت این است که چنان دیدگاه‌ها در این‌باره متفاوت و گاه متناقض می‌نمایند که نمی‌توانیم تعریفی را ارائه کنیم که اجماع‌نظری درباره آن وجود داشته باشد؛ تعریفی که حرف اول و آخر را در مورد ادبیات بزند و فصل ختام بحثی باشد که هنوز به نظر می‌رسد جای حرف در مورد آن وجود دارد.
برای نمونه 2کتاب «ادبیات چیست؟» نوشته ژان‌پل سارتر را با کتاب «درجه صفر نوشتار» اثر رولان بارت کنار هم بگذاریم تا ببینیم به چه میزان تفاوت‌ها و تناقض‌ها درباره چند و چون عمیق است.
در واقع زمانی که ژان پل‌سارتر کتاب ادبیات چیست؟ را منتشر ساخت و نظریه تعهد در ادبیات را مطرح کرد و برپایه آن به تعریف و تبیین معنا و مفهوم ادبیات پرداخت؛ رولان‌بارت که دیدگاه و تلقی کاملا متفاوتی راجع به ادبیات داشت، در مقام پاسخگویی به آن کتاب درجه صفر نوشتار را ارائه کرد و در آن به رد نظریات سارتر پرداخت، چنین تفاوت‌ها یا تقابل‌هایی در آرای صاحب‌نظران چندان هم دور از انتظار نیست چرا که هر یک براساس فلسفه و نوع تفکر و اندیشه‌های خود به تعریف و مفهوم ادبیات پرداخته‌اند. با این اوصاف شاید بتوان گفت به تعداد متفکران و صاحب‌نظران گوناگون، درباره چیستی ادبیات، نظرات مختلفی هم وجود دارد؛ هرچند نباید از این نکته نیز غافل شد که در این میان شاید مشابهت‌هایی در کلیات وجود داشته باشد.
«مفهوم ادبیات و چند جستار دیگر» اثر تزوتان تدوروف مجموعه مقاله‌ای است که بخش‌های اصلی آن به مباحثی این‌چنینی می‌پردازد؛ کتابی به ترجمه دکتر کتایون شهپرراد که نشر قطره در 248صفحه، 1100نسخه و بهای 3800تومان به بازار ارائه کرده است. اگرچه تزوتان تدوروف نام آشنایی در این زمینه محسوب می‌شود اما ضرورت آن وجود داشت که مترجم در مقدمه کتاب لااقل به شکل کوتاهی هم که شده به او، آثارش و نوع دیدگاهش در زمینه ادبیات بپردازد اما متاسفانه مترجم بدون هیچ مقدمه‌ای یک‌راست رفته است سر اصل کتاب.
مفهوم ادبیات و جستارهای دیگر از 10 فصل تشکیل می‌شود، 10مقاله‌ای که نقطه اشتراک همه آنها ادبیات است و البته در 5فصل آغازین کتاب نویسنده به مباحثی کلی‌تر پرداخته و در 5فصل باقی‌مانده نیز به طور جزیی‌نگرانه‌تری سراغ برخی آثار رفته که نویسندگان آنها چهره‌هایی شناخته‌شده در زمینه ادبیات محسوب می‌شوند.
مفاهیم ادبیات، خاستگاه انواع ادبی، در اصل حکایت، شعر بدون نظم و درآمدی به حقیقت مانندی، عناوین 5فصل آغازین کتاب را تشکیل می‌دهند و 5فصل بعدی کتاب که هر یک به طور مجزا ولی مرتبط با مفاهیم مطرح‌شده در فصول آغازین کتاب آثار مورد اشاره را مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌دهند عبارتند از: ارواح هنری جیمز، حد و مرز ادگار آلن‌پو، رمانی شاعرانه، اشراق‌ها و سن سخت.
2فصل آغازین این کتاب را می‌توان کلیدی‌ترین فصول آن محسوب کرد که مدخلی برای ورود به بحثی هستند که تدوروف درباره ادبیات ترتیب داده است. در فصل نخست او برای پرداختن به مفهوم ادبیات راه جدیدی را پیش‌روی می‌گیرد و همین مسئله عمده‌ترین ویژگی آن به لحاظ جذابیت و تازگی بحث محسوب می‌شود. به این ترتیب نویسنده به جای اینکه به بحث نه‌چندان تازه چیستی ادبیات بپردازد، به گفتمانی می‌پردازد که از ادبیات سخن می‌گوید.
با این تمهید اگرچه به نظر می‌رسد او باز درباره یک فعالیت یعنی همان ادبیات سخن می‌گوید اما برای رسیدن به آن، مسیر دیگری را در پیش می‌گیرد؛ درست همانند اینکه ما برای مسافرت به شهری که بارها به آن سفر کرده‌ایم، جاده‌ای متفاوت برگزینیم که مناظری متفاوت با جاده پیشین داشته باشد، هرچند که مقصد ما یکی است.
